Integracja przewodnicka na piaskach Błędowskiej

2 kwiecień 2019 Aktualności Zostaw komentarz 2437 Wejścia Dodaj recenzję

Pustynia Błędowska w ostatnich latach wywołuje coraz większe zainteresowanie wśród turystów. Wiąże się to przede wszystkim z prowadzonymi na jej terenie zabiegami czynnej ochrony przyrody, których skutkiem jest odsłonięcie ogromnych połaci piasków. Dzięki wycince porastających Pustynię zadrzewień i zarośli obszar ten przybrał bardziej "pustynny" charakter.

Spore zasługi w promocji Błędowskiej mają także przewodnicy, zwłaszcza jurajscy, którzy w ramach wycieczek po Jurze Krakowsko - Częstochowskiej proponują wycieczkom również zwiedzanie Pustyni.

W mienioną niedzielę ponad 30 przewodników z województwa małopolskiego oraz śląskiego wzięło udział w spotkaniu szkoleniowym po Pustyni Błędowskiej. W bardzo miłej atmosferze, przy pięknej pogodzie mieliśmy okazję podzielić się swoją wiedzą na temat ciekawostek Błędowskiej. A tych jak się okazuje jest naprawdę sporo.

Pustynia Błędowska jest jednym z większych w Europie Środkowej obszarów występowania tzw. piasków śródlądowych. Ma ona pochodzenie antropogeniczne. Jej powstanie wiąże się z działalnością człowieka, a konkretnie z wycinką ogromnych obszarów leśnych, jakie miało miejsce w czasach średniowiecza. Wyrębu tego dokonano na potrzeby olkuskiego hutnictwa oraz górnictwa. W wyniku wycinki doszło do uwolnienia piasków, które swobodnie zaczął kształtować wiatr nadając tym terenom pustynnego charakteru.

Nazwa Pustynia Błędowska zostało wprowadzo w roku 1889 przez geografa Wacława Nałkowskiego na określenie tych ogromnych połaci piasków. Swego czasu Pustynia obejmowała obszar ok 150 km2. Dziś jej powierzchnia jest bardzo uszczuplona.

Ze względu na ogromne walory przyrodnicze tego terenu objęto Pustynię Błędowską ochroną przyrodniczą w postaci Europejskiej Sieci NATURA 2000, użytku ekologicznego oraz Parku Krajobrazowego "Orle Gniazda" .

W ramach NATURA 2000 objęto Błędowską ochroną ze względu na występowanie 2 rodzajów siedlisk:

ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (kod 6120)
wydmy sródlądowe z murawami napiaskowymi (kod 2330)

Co do powierzchni obszaru NATURA 2000 to zajmuje on około 1964 hektarów, z czego 86,4% znajduje się na terenie Gminy Klucze, a 13,6% na terenia Dąbrowy Górniczej.

Specyficzne warunki panujące na Pustyni Błędowskiej takie jak :

piaszczyste, bardzo ubogie w składniki pokarmowe podłoże o dużym stopniu zakwaszenia;
silne nasłonecznienie, nagrzewanie się piasków nawet do 60º Celcjusza;
niski poziom wód gruntowych powodujący konieczność korzystania przez rośliny wyłącznie z wody pochodzenia atmosferycznego;
niestabilność podłoża;

czynią z pustyni miejsce o niezwykle ekstremalnych warunkach do życia zarówno dla wielu roślin, jak i zwierząt. Co nie oznacza, że piaski Pustyni pozbawione są roślinności. Nic bardziej mylnego. Tego tupu warunki są wręcz idealne dla tzw. roślinności psammofilnej.

Psammofity posiadają wiele cech zarówno anatomicznych, jaki i fizjologicznych, które umożliwiają im nie tylko prztrwanie, ale i kolonizację nagich piasków. Te najbardziej popularne to przede wszystkim trawy: szczotlicha siwa oraz strzęplica sina, ale nie brak też wielu innych rzadkich okazów. Bardzo interesującym gatunkiem jest czerwiec trwały. Interesujący, ponieważ na jego korzeniach rozwijają się larwy … czerwca polskiego.

Piaski Błędowskiej to także bogaty świat owadów. Dla mnie jednym z ciekawszych owadów występujacych na tym terenie jest trzyszcz piaskowy zwany dzieckiem słońca. Jest to jeden z najszybszych owadów świata. W ciągu sekundy jest w stanie pokonać 60 cm! Należy do rodziny biegaczowatych. Jest owadem drapieżnym poluje głównie na drobne owady: muchówki, mrówki oraz pająki. W trakcie wycieczki udało nam się nawet jednego osobnika wypatrzyć.

Kolejnym ciekawym owadem występującym na Pustyni jest mrówkolew, a zwłaszcza jego larwy. Na Pustyni ślady ich butności: dołki łowne oraz wyraźne ślady ich "podziemnych" wędrówek są bardzo dobrze widoczne. Skoro na Pustyni rośnie czerwiec trwały bardzo prawdopodobne jest, że mogą występować tutaj - czerwce polskie (pluskwiaki rónoskrzydłe), których larwy żerują na korzeniach tych roślinek. Latem powszechnie spotykany jest przewężek błękitny.

Będąc na Pustyni warto także wspomnieć o jej militarnym wykorzystywaniu. W latach 30 - tych XX wieku była ona miejscem ćwiczeń 2 Pułku Lotniczego z Krakowa oraz 1 Pułku Lotniczego z Warszawy. Ćwiczyły tutaj polskie bombowce takiej jak PZL 23 - Karaś, PZL - 37 Łoś.

W czasie II wojny Błędowska była poligonem doświadczalnym dla niemieckiego lotnictwa. Początkowo wykorzystywano ją do ćwiczeń strzeleckich prowadzonych z samolotów Messerschmitów BF 109. Testowano tutaj także nowe rodzaje bomb o wadze do 1000 kg między innymi: bomby zakłócające pracę radarów, zapalające, oświetlające oraz bomby kasetonowe.

W latach 50 tych XX wieku utworzono tu 27 Poligon Lotniczy Olkusz - Błędów, który funkcjonował do 1979 roku. Na tereny Błędowskiej wojsko powróciło w 1998 roku. Obecnie zajmuje około 375 hektarów, w jej północnej części. Służy ona jako zrzutowisko dla 6 Brygady Powietrznodesantowej z Krakowa.

W trakcie "odkrzaczania" piasków Pustyni przeprowadzono także prace saperskie. W trakcie tych prac pozyskano ogromne ilości miltariów: bomby lotnicze różnej wagi, pociski artyleryjskie, granaty moździeżowe, granatniki przeciwpancerne czy różnego rodzaju miny.

Niestety niedzielny spacer pokazał jak dużym problemem dla bezpieczeństwa tursytów i ochrony muraw napiaskowych są rozjeżdżające piaski Pustyni quady, motory czy samochody terenowe.